Region Autonomiczny Madery to portugalski archipelag na Oceanie Atlantyckim, do którego zaliczane są wyspy Madera, Porto Santo, Ilhas Desertas (pt. wyspy pustynne – 3) oraz Ilhas Selvagens (pt. dzikie wyspy – 19). W większości są one niezamieszkane, co jeszcze bardziej działa na wyobraźnię. Mój pobyt na Maderze przypadał na przełom lutego i marca – w 2014 roku był to okres karnawału, który świętowano na wzór brazylijskich obchodów. Podróżowałam z dwoma koleżankami i miałyśmy wiele szczęścia – Alberto właściciel naszego hostelu (Residencial Funchal) organizował prywatne zwiedzanie wyspy. Dzięki niemu mogłyśmy zobaczyć wszystko oczami mieszkańca Madery.
Słońce
Pod koniec dnia Alberto zabrał nas do Porta do Sol (pt. Brama Słońca), żeby zobaczyć zachód nad oceanem. Wszyscy patrzyliśmy w milczeniu. – My nie potrzebujemy pieniędzy, słońce jest naszym złotem – powiedział w zadumie Maderyjczyk.
Rzeczywiście nie bez powodu Madera nazywana jest “wyspą wiecznej wiosny”. Dla osoby, która trafiła tam prosto z polskiej zimy kontrast jest ogromny. Na targu trudno odgadnąć nazwę niektórych owoców oraz warzyw. Pierwszy raz w życiu zobaczyłam kwiat banana rosnącego na plantacji. Przeskoczyliśmy płot, (mimo strachu przed obecnością psów) tylko po to, żeby przyjrzeć mu się z bliska. Wyglądał trochę jak duża szyszka o czerwono-fioletowy kolorze. Dowiedziałam się również, jak jeść świeżą marakuję – po przekrojeniu należy zmiażdżyć miąższ i posypać go cukrem, aby pozbyć się silnego kwaśnego smaku. Madera to nie tylko powszechnie znane wino ale i owocowe koktajle. Słodkie poncha – aguardente1 wymieszane z sokiem cytrynowym oraz miodem (lub melasą z trzciny cukrowej) czy orzeźwiająca Niquita – białe wino, ananasa i lodów waniliowych doskonale oddają smaki wyspy.
Raj na ziemi
Spacerowałyśmy wzdłuż przystani w Funchal. Elegancki kelner zatrzymał nas, żeby pokazać menu i zaczął małą pogawędkę. Pytał o naszą wycieczkę i skąd pochodzimy. Polska wydała mu się bardzo odległym krajem. – My nie potrzebujemy opuszczać wyspy, nasz raj jest tutaj – stwierdził z przekonaniem kelner.
Madera po portugalsku oznacza drzewo. Nazwę nadali odkrywcy archipelagu2. Również dla mnie Madera wydawała się bardzo ulotna. Temperatura i wilgotne powietrze sprawiły, że ląd znikał we mgle, by po chwili rozbłysnąć w pełnym słońcu tysiącem odcieni zieleni. Dynamika tych zmian kontrastowała ze statycznymi szczytami gór i ukrytymi w dolinach małymi wioskami. Wulkaniczne pochodzenie wyspy jest szczególnie widoczne na wybrzeżu. Czarne skały i piasek utworzyły naturalne baseny morskie takie jak np. w Porto Moniz. Kanały irygacyjne prowadzące przez tajemnicze lasy wawrzynowe to lewady. Woda transportowana z północy wyspy służy do nawadniania upraw w jej południowej części. Dawne ścieżki serwisowe wzdłuż kanałów są obecnie szlakami turystycznymi do pieszych wędrówek. Podążając jedną z nich – Caldeirão Verde, czułam się jak odkrywca nieznanego lądu. U celu ukazał nam się mistyczny wodospad (ok. 100m wysokości).
Saudade
Pewnego wieczoru w Funchal, próbowaliśmy dostać się na koncert fado3. Tradycyjna portugalska muzyka jest melancholijna i opowiada o ‘saudade’ – wdzięczności i tęsknocie za tym co minęło. Wszystkie miejsca w barze (pt. tasca) były już zajęte ale właścicielka lokalu pozwoliła nam posłuchać z przedsionka. Goście siedzieli w półmroku a pomiędzy nimi muzycy – portugalska gitara i wokal. – Ta restauracja to nasz rodzinny interes. Dzisiaj umarł jeden z członków naszej rodziny, ale nie mieliśmy wyjścia, przedstawienie musi trwać – wyjaśniła szeptem właścicielka lokalu stojąca z nami w przedsionku. Dziewczyna po środku sali śpiewała przez łzy. Jeszcze nigdy fado nie miało tyle znaczenia.
1Napój alkoholowy destylowany z wina. Jego nazwa oznacza “ognista woda”. 2Pierwsze informacje o istnieniu archipelagu pochodzą już z czasów Fenicjan. Portugalscy żeglarze João Gonçalves Zarco i Tristão Vaz jako pierwszą wyspę odkryli Porto Santo (1418r.). 3 Gatunek muzyczny nazywany Portugalskim Bluesem.
Madera czy Azory? Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o portugalskich wyspach – sprawdź galerię zdjęć z Azorów. Polecam stronę z relacjami z Madery oczami Polakóworaz nasz film z wyspy w rytmie Happy, Pharrell’a Williams’a.
Masywna Genua we Włoszech wydaje się być nienaruszalna. Poziome, zielono białe pasy fasad ciągnął w dół, optycznie poszerzając budynki a i tak wszystko pozostaje wertykalne. Niebotyczne pierzeje rezydencji na Le Strade Nuove2 ukrywają tajemnicze ogrody i eleganckie dziedzińce. Wysokie okna są szczelnie zakryte okiennicami – nawet światło nie może zajrzeć do tej prywatnej przestrzeni mieszkańców. W antycznym porcie włoski architekt Renzo Piano zbudował akwarium, w którym zamknięto stwory morskie z całego świata – już nie zagrażają następcom Kolumba3. Morze to jedyna granica dla miasta. Genua rozprzestrzenia się, rozszerza i piętrzy wielokierunkowo, aby objąć wzrokiem całość trzeba patrzeć z dystansem. Czułam, że przy tym ogromie miasta, kurczę się i znikam i potrzebuję kogoś, kto mnie poprowadzi za rękę.
Boccadasse
Na bulwarze Corso Italia ktoś codziennie wylewa słońce, które spowalnia kroki i rozleniwia. Trzeba przymknąć oczy i w półśnie dotrzeć do końca. Na krańcu – antyczne borgo Boccadasse (it. bocca d’asino – usta osła) – dawny ośrodek żeglarski z charakterystyczną włoską architekturą. Mała przystań otwiera usta na słone fale. Proste, przytulone do siebie domki mają krzykliwe kolory i pachną morzem. Nie pasują do splendoru la Superba4, więc ukryto je za zakrętem.
Nervi
Czy dzielnica była pierwotnie kolonią Celtów? Możliwe. Jej nazwa wykształciła się od motta „near av inn” – miejsce blisko morza. Zawieszona na klifach promenada Passeggiata Anita Garibaldi5, atakowana przez fale, prowadzi do cichego portu. Może nadal pamięta swoje skromne początki oraz codzienną drogę rybaków i rolników? Albo lata świetności, kiedy bogaci patrycjusze budowali tutaj swoje letnie rezydencje (Villa Gnecco, Villa Gropallo, Villa Luxoro, Villa Saluzzo Serra, Villa Grimaldi Fassio)? Rozrastająca się osada z czasem pochłonęła parki nadmorskich willi. Pozostałe fragmenty ogrodów połączono w kompleks botaniczny Parchi di Nervi. Tutejsi ludzie nie mówią za wiele. Pewnie dlatego, że zagłusza ich morze.
1 Bóg ruchu (początku i końca) pokazywany, zgodnie ze swoją dualistyczną naturą, z dwoma twarzami. Legenda głosi, że był założycielem Genui, która również posiada dwa oblicza – jedno zwrócone ku morzu, jedno zwrócone ku górom. 2UNESCO World Heritage Site Genoa: Le Strade Nuove and the system of the Palazzi dei Rolli. 3 Włoski żeglarz urodzony w Genui. 4it. la Superba – ktoś dumny, doskonały 5 Żona i towarzyszka broni włoskiego generała Józefa Garibaldiego, który zjednoczył Włochy.
Na pierwszym planie architektura Londynu atakuje zegarami. Jak przystało na pulsującą życiem stolicę, czas odgrywa tu bardzo wielką rolę. A może bardziej jego brak? Strumień pędzących ludzi porywa cię i zanosi w głąb miasta. Czasami ma się wrażenie, że jest to również podróż w czasie. Kolejnym mocnym akcentem jest kolor czerwony, który w energetyzujący sposób wprowadza w stan alertu. Jednak jego wpływ w przedziwny sposób nie jest wulgarny i krzykliwy – wiadomo – zachowanie angielskich manier na pierwszym miejscu.
Następnie szklane wieżowce. Jeśli nie zgubisz się w lewostronnym biegu, może uda ci się zauważyć przeszłość? Nowoczesna, szklana architektura Londynu odzwierciedla jego historię. Szkło, stało się jednym z najbardziej popularnych materiałów we współczesnym projektowaniu. Refleksyjne elewacje potęgują efekt lustra tworząc równoległą rzeczywistość. Elementy przestrzeni miejskiej łączą się nie fizycznie. Wiekowe budynki są widoczne w każdym kawałku szklanych elewacji. Wyglądają trochę jak eleganccy dżentelmeni starej daty, którzy nie afiszują się ze swoją obecnością, ukrywając się w cieniu nowoczesności, wciąż jednak emanują swoim urokiem.
Tło: powtarzające się szyldy. Skromne fasady szeregowo ustawionych domów grzecznie czekają na swoich właścicieli. Subtelny zapach zielonej herbaty i kawy wypełnia przestrzeń kawiarni ale nigdy nie wychodzi na ulicę. W powietrzu wisi zapowiedź deszczu i siwy smog. Tak powinno być – ostatni plan podkreśla jedynie głównych bohaterów, pozostając unitarnym, skromnym i szarym.
Na końcu Ty – tylko jako skromny gość z grzecznym zaproszeniem, żeby podziwiać metropolię. Nie łudź się, nie tu ty jesteś obserwatorem. To Londyn obserwuje cię zza weneckiego lustra fasad. Miłego zwiedzania!
NIEZWYKŁE OBCHODY HISZPAŃSKIEGO WIELKIEGO TYGODNIA1
Wielkanoc w Hiszpanii i związane z nią obrzędy trwają od Niedzieli Palmowej do Niedzieli Zmartwychwstania. Tradycja procesji2 pochodzi z XIV wieku i rozpowszechniła się zwłaszcza na terenie Andaluzji.
Procesja
Pochód ma ściśle określoną kolejność. Rozpoczynają ubrane na czarno kobiety. Welony i ozdobne grzebienie z metalu lub masy perłowej symbolizują szacunek dla śmierci. Za nimi podąża krzyż prowadzący i milczący Nazarejczycy3. Ich pokutna szata z charakterystycznym spiczastym kapturem, wywodzi się ze średniowiecznego ubioru skazańców Świętej Inkwizycji. Mają oni ściśle określone zadania: Nazarenos de Fila maszerują tuż obok ołtarza, Nazarenos de Luz niosą zapalone gromnice a Penitentes dźwigają drewniane krzyże. Ministranci bezpośrednio poprzedzają wiekowy ołtarz na platformie przedstawiający sceny z Pasji lub wizerunek Matki Bożej Bolesnej. Platforma waży nawet 200 kg a do jej uniesienia potrzeba około 50 mężczyzn4, którzy zmieniają się na każdym postoju. Niosący konstrukcję na ramionach są całkowicie niewidoczni dlatego, wydaje się, że ołtarz przemieszcza się samodzielnie. Podążająca za nimi orkiestra dęta wyznacza marszowy rytm. Pochód zamykają Nazarejczycy. Trasę procesji podziwiają tłumy wypełniające szczelnie całą przestrzeń ulic, balkonów, okien … często również barów i restauracji.
Kontrasty
Wielkanoc w Hiszpanii wywarła na mnie duże wrażenie. Głównie za sprawą wszechobecnych kontrastów. Milczenie pochodu i posępne dudnienie bębnów zlewa się z radosnym gwarem z barów. Stroje Nazarenos mimo intensywnych barw budzą uczucie lęku. Pokutujące hiszpańskie piękności idą dumnie w eleganckich sukienkach, żeby później zapalić papierosa za rogiem. Kadzidła mieszają się z zapachami jedzenia. Ukrzyżowany Jezus przemieszcza się nad tłumem po zalanych wiosennym słońcem ulicach. Pochód odgrywa swoją rolę za kurtyną z powagi, niepokoju i wzniosłości. Przecina gwarne życie ulic swoim milczeniem. Powoli znika jak widmo.Tłum zlewa się za nim jak Morze Czerwone5. I tylko rytm bębnów pozostaje w głowie jeszcze długo po przejściu procesji.
Co myślimy o obywatelach słonecznej Portugalii? Radośni, zrelaksowani Południowcy? Jednak street art Portugalii portretuje ich osobowość w całkowicie inny sposób. Poniższy fragment wiersza lizbońskiego poety również pokazuje melancholijny charakter Portugalczyków.
Álvaro de Campos Tabakonista
Jestem niczym. Zawsze będę niczym. Nie mogę chcieć być niczym. Oprócz tego, mam w sobie wszystkie sny świata.
W języku portugalskim istnieje słowo, którego nie można bezpośrednio przetłumaczyć ma żaden inny język – saudade. Jeśli kiedykolwiek czuliście tęsknotę za minioną chwilą a jednocześnie wdzięczność i dumę, że mogliście ją przeżyć – to właśnie było saudade. Melancholia towarzyszyła żeglarzom-odkrywcom wypływającym w poszukiwaniu nowych światów. Rodzinom, czekającym na ich powrót. Muzykom fado1 z Alfamy. Czuł ją Fernando Pessoa2 o wielu osobowościach. Emigranci powracający do kraju po utracie swoich majątków w dawnych koloniach. Ofiary reżimu Salazara3. Słońce Portugalii przyćmiewa emocje ale saudade jest wypisane na miejskich murach i drzwiach w bardzo nietypowy sposób. Jednak street art Portugalii pokazuje nieoczywisty wpływ historii i subtelne cechy charakteru mieszkańców.
Tłumaczenia tekstów graffiti
The traveler recognizes the little that is his, discovering the much he has not had and will never have. Podróżnik rozpoznaje niewielką część dla siebie, odkrywając jak wiele nie miał i nigdy mieć nie będzie.
Contento-me com pouco, mas desjo muito. Mało rzeczy mnie zadowala, ale pragnę wielu.
Wherever you go, whatever you do, whoever you are, you are under surveillance. Gdziekolwiek idziesz, cokolwiek robisz, kimkolwiek jesteś, jesteś pod obserwacją.
Abre los olhos. Otwórz oczy.
O Senhor, filho de Lisboa. Pan, syn Lizbony.
Quando for grande, quero ser feliz. Kiedy dorosnę, chcę być szczęśliwy.
Sozinhos vamos rapido, juntos vamos longe. W pojedynkę idziemy szybko, razem idziemy daleko.
Więcej o architekturze Portugalii w pozostałych galeriach.
Przypisy:
1Gatunek muzyczny nazywany Portugalskim Bluesem. 2Jeden z najwybitniejszych portugalskich poetów, publikował pod wieloma pseudonimami. 3Portugalski polityk, premier, twórca tzw. Nowego Państwa (pt. Estado Novo), w którym sprawował władzę dyktatorską typu faszystowskiego do 1974.
Czy jeden dzień może zmienić układ całego miasta? Urbanistyka Lizbony przeszła niezwykła metamorfozę po trzęsieniu ziemi, którą można zaobserwować na przykładzie wciąż istniejących dzielnic Alfama i Baixa. Zastosowane rozwiązania miały wielki wpływ na architekturę Portugalii.
Alfama
Najstarsza dzielnica Lizbony jest położona na wzgórzu w sąsiedztwie rzeki Tag. Swoją nazwę zawdzięcza obecności źródeł mineralnych – arabskie słowo Al-hamma oznaczające fontannę lub łaźnię. Jednak to nie jedyne świadectwo jej pochodzenia. Założona przez Maurów1 na stoku rzeki Tag, kształtowała swoją urbanistykę na wzór niezdobytego labiryntu, charakterystycznego dla Maghrebu2. Wąskie, strome uliczki utrudniały atak na centrum ówczesnego miasta – cytadeli Castelo de São Jorge3. Ciasna zabudowa wpływa jednak niekorzystnie na higienę i warunki życia, dlatego dzielnicę od początku zamieszkiwała najuboższa ludność oraz rybacy. Tamtego dnia, podczas trzęsienia ziemi Alfama ocalała jako jedyna, ze względu na swoje wysokie położenie.
Dzień Wszystkich Świętych
1 listopada 1755 9:40 rano 3 minuty trzęsienia ziemi 8,7-9 w skali Richtera 20 metrowa fala tsunami 5-dniowy pożar 85% zniszczonego miasta 30,000–40,000 zabitych ludzi
Baixa Pombalina4
Urbanistyka Lizbony i odbudowa reprezentacyjnego śródmieścia po trzęsieniu ziemi została powierzona Markizowi de Pombal5. Wraz z pomocą inżynierów Manuela da Maia, Eugénio dos Santos i Carlos Mardel, stworzyli innowacyjne rozwiązania architektoniczno-urbanistyczne, projektowane z myślą o zagrożeniach sejsmicznych, zabezpieczeniach przeciwpożarowych oraz warunkach sanitarnych. Całość założenia rozpoczynała się przy Tagu – brzeg rzeki został dodatkowo uzbrojony wałami. Wielka przestrzeń placu Praça do Comércio, zbudowanego na obszarze dawnego pałacu królewskiego została otoczona z trzech stron budynkami. Centralnie położony Łuk Triumfalny podkreśla główną oś Rua Augusta, od której rozrasta się ortogonalna siatka szerokich ulic. Całość zamyka kolejny plac Rossio.
Architektura antysejsmiczna
Monumentalne budynki, oprócz ujednoliconego klasycznego detalu architektonicznego posiadały specjalną konstrukcję rozprowadzającą siły sejsmiczne – drewniany szkielet-klatka i fundamenty palowe. Ponadto zastosowano sięgające ponad dachy ściany ogniowe oraz nowoczesne urządzenia sanitarno-kanalizacyjne. Prefabrykowane elementy przyspieszyły odbudowę dzielnicy. Trzęsienie ziemi w Lizbonie przyniosło specyficzne zmiany w architekturze, na podstawie których wykształciły się Styl Pombalina. Natomiast zastosowane rozwiązania urbanistyczne i techniczne stały się wzorem dla wielu miast na całym świecie.
1Dominacja Maurów na Półwyspie Iberyjskim trwała od VIII do XII w. 2Region północno-zachodniej Afryki, powstały na skutek ekspansji arabskiej w średniowieczu. 3Zamek został odbity przez Chrześcijan podczas Rekonkwisty w połowie XII w. 4Dzisiejsza dzielnica Baixa, częściowo Baxia-Chiado i Cais do Sodré. 5Właściwie Sebastião José de Carvalho e Melo.
Pierwsze witraże i techniki barwienia szkła pojawiły się w Starożytnym Egipcie i Rzymie. Ale dopiero konstrukcja i symbolika gotyckich katedr pozwoliła na ich efektywne wykorzystanie. Po pierwsze łuki przyporowe umożliwiały kształtowanie ażurowej bryły świątyń i stosowanie dużych przeszkleń. Po drugie gotyk w swojej symbolice miał przypominać o obecności i wielkości Stwórcy. A “Bóg jest światłością, […]”1. Efekty świetlne miały wywierać wrażenie na wiernych. Oprócz tego witraże pełniły funkcję edukacyjną. Obrazowały sceny o tematyce religijnej, umożliwiając niepiśmiennym wiernym zapoznanie się z treścią Pisma Świętego. Była to tak zwana Biblia Pauperum – czyli “Biblia dla ubogich”.
Barwa
Nieprzypadkowe są również barwy. Biały jest barwą niewinności i czystości, wyobraża Boga. Czerwony symbolizuje zarówno męczeństwo jak i miłość. Fioletowy to cierpienie i pasja. Żółty z jednej strony symbolizuje zdradę a jednocześnie moc i chwałę. Niebieski to kolor nieba, pobożności i kultu Maryjnego. Zielony reprezentuje odrodzenie i nieśmiertelność. Szary nawiązuje do pokory a brązowy do śmierci duchowej. Na początku kolor uzyskiwano poprzez topienie masy szklanej i tlenków metali. W założeniu szkło miało przypominać drogocenne kamienie (i dorównywało im ceną). Współcześnie tafle maluje się farbami do szkliwa, dzięki czemu witraże są bardziej precyzyjne i wielobarwne.
Kreacja światła
W mojej wyobraźni, chwila w której słońce przenika przez kolorowe szkło tworząc rozedrganą mozaikę światła był oszałamiający. Za każdym razem, podczas wizyt w kościołach, z niecierpliwością czekałam na ten moment, kiedy słońce będzie w odpowiedniej pozycji, żeby wreszcie zobaczyć oczekiwaną iluminację. Niestety nigdy nie zostałam oświecona i nic w tym dziwnego. W większości prezbiterium2 kościołów jest zorientowane na wschód – w stronę Jerozolimy. Dlatego przepiękne rozety oraz wielopołaciowe witraże elewacji frontowej i tylnej są oświetlone jedynie w krótkich momentach dnia – o wschodzie i zachodzie słońca. Najwięcej światła wpada do świątyń przez okna w ścianach bocznych. Nie mogąc zobaczyć tak ulotnej iluminacji, spróbowałam samodzielnie odtworzyć ścieżkę światła.
Więcej informacji dot. witraży można znaleźć na stronie Barwy Szkła.
Przypisy:
11J 1,5b 2Główny ołtarz, przestrzeń przeznaczona dla służby liturgicznej.
Covilhã w Portugalii to miasto cieni. Noc zapada z wszystkim wspomnieniami i ostatnimi promieniami świetności. Surrealistyczne puste ulice bez echa kroków. Ślepe okna opuszczonych budynków. Wypuszczasz oddech i pojawia się mgła … a wraz z nią duchy. Nie zrozumcie mnie źle, to ukryte, ciche życie jest fascynujące. Rozpoczyna się sentymentalna podróż po pustych ulicach, podczas której odkrywasz, że istniejesz.
Miasto wełny i śniegu u podnóża Serra da Estrela – najwyższego pasma górskiego w Portugalii. Trzęsienie ziemi (1755) zniszczyło XII- wieczne fortyfikacje. W związku z rozwijającym się przemysłem tekstylnym miasto było uważane za portugalski Manchester. Po upadku fabryk, niektóre budynki przejął Uniwersytet Beira Interior ale wiele z nich pozostało pustych.
Architektura
Mimo niewielkich rozmiarów, Covilhã oddaje moje ulubione cechy architektury Portugalii. Domy pomalowane na jasne kolory, niezależnie od wieku zachowują zwartą, geometryczną formę. Biały łatwiej odbija mocne światło i dzięki temu praktycznemu rozwiązaniu zyskała cała urbanistyka – miasto tworzy ono spójną całość. Zaskakująca wielopoziomowość wykorzystuje każdą pochyłość terenu. Funkcje budynków rozmieszczone są bez reguł ale w racjonalny sposób. Dom na skarpie ma strefę dzienną na ostatnim piętrze z wyjściem na położoną na tym poziomie ulicę. Strefa nocna znajduje się na parterze, gdzie dociera mniej światła i można schować się przed słońcem. Harmonijne renowacje i adaptacje. Nowa i historyczna architektura egzystuje obok siebie na dżentelmeńskich zasadach – elegancko, bez chęci dominacji. Tajemnicze pustostany, działają na wyobraźnię. W Covilhã stały się one inspiracją dla artystów street art. W ten sposób powstał WOOL – Festiwal Urban Artu. Murale i graffiti nawiązując do tożsamości miasta, utworzyły galerię sztuki ukrytą pomiędzy wąskimi uliczkami.
Dlaczego sentymentalna podróż rozpoczęła się właśnie tam?
Mieszkałam w Covilhã w Portugalii przez 9 miesięcy mojego pierwszego Erasmusa. Wszystkie fotografie pochodzą z tego okresu. Przedstawione kobiety – moje przyjaciółki – wypełniały pustkę i uczyniły z portugalskiego miasteczka metropolię zmian.
Podróżując po Portugalii zauważyłam, że wiele drzwi ma specyficzny detal – kołatki w kształcie dłoni. Na początku, pomyślałam, że jest to tylko miły, staromodny sposób powitania gości. Odwiedzający może “uścisnąć” dłoń jeszcze zanim zobaczy gospodarza. Ale po niewielkich poszukiwaniach, okazało się, że dekoracja ma głębsze znaczenie i ciekawą historię.
Hamsa
Forma kołatki w kształcie dłoni nawiązuje do Hamsy, znanej również jako Ręka Fatimy lub Ręka Miriam. Amulet był i jest obecny w wielu religiach, na początku w wierzeniach starożytnej Mezopotamii i Egiptu, później w Judaizmie i Islamie. Słowo Khamsah w języku arabskim oznacza “pięć” – jak liczba palców u ręki. Hamsa chroni przed złem, zwłaszcza rodziny i kobiety w ciąży. Dlatego symbol pojawia się często w elementach biżuterii ale także jako dekoracja wnętrz. Była również znakiem, który pokazywał wyznanie mieszkańców domu. Wg innej teorii, dwie kołatki miały kształt męskiej i kobiecej dłoni, a także wydawały różne odgłosy. Islam uważał za niestosowne, żeby kobieta otworzyła drzwi mężczyźnie. Po dźwięku pukania gospodarz mógł rozpoznać płeć gościa przed otworzeniem drzwi, dzięki czemu odpowiednia osoba mogła otworzyć drzwi.
Dlaczego symbol pojawia się w Portugalii?
Kołatki w kształcie dłoni są popularne w krajach, które przez wieki znajdowały się pod okupacją Maurów, takie jak Portugalia albo Hiszpania. Podobnie obecność Judaizmu na Półwyspie Iberyjskim jest bardzo znacząca. Na przykład, w Belmonte2nadal istnieje wspólnota Żydowska, która przetrwała wszystkie zawirowania historii i może być uważana za prawdziwie portugalską.
Jedno z moich zdjęć znalazło się na publikacji historyka Francisco Javier Martínez z Uniwersytetu Évora w Portugalii. Książka „Entangled peripheries. New contributions to the history of Portugal and Morocco.„3 jest dedykowana polskiej orientalistce prof. Ewie-Marii von Kemnitz. Ten niezwykły zbieg okoliczności, sprawia, że jestem jeszcze bardziej zaszczycona z mojego małego udziału w tej publikacji.
Przypisy:
1pt. mãos – dłoń 2Niewielkie miasto w Portugalii, 75km od Castelo Branco 3pl. “Uwikłane peryferie. Nowe osiągnięcia w historii Portugalii i Maroka.”
Najnowsze komentarze