Podróżując po Portugalii zauważyłam, że wiele drzwi ma specyficzny detal – kołatki w kształcie dłoni. Na początku, pomyślałam, że jest to tylko miły, staromodny sposób powitania gości. Odwiedzający może “uścisnąć” dłoń jeszcze zanim zobaczy gospodarza. Ale po niewielkich poszukiwaniach, okazało się, że dekoracja ma głębsze znaczenie i ciekawą historię.
Hamsa
Forma kołatki w kształcie dłoni nawiązuje do Hamsy, znanej również jako Ręka Fatimy lub Ręka Miriam. Amulet był i jest obecny w wielu religiach, na początku w wierzeniach starożytnej Mezopotamii i Egiptu, później w Judaizmie i Islamie. Słowo Khamsah w języku arabskim oznacza “pięć” – jak liczba palców u ręki. Hamsa chroni przed złem, zwłaszcza rodziny i kobiety w ciąży. Dlatego symbol pojawia się często w elementach biżuterii ale także jako dekoracja wnętrz. Była również znakiem, który pokazywał wyznanie mieszkańców domu. Wg innej teorii, dwie kołatki miały kształt męskiej i kobiecej dłoni, a także wydawały różne odgłosy. Islam uważał za niestosowne, żeby kobieta otworzyła drzwi mężczyźnie. Po dźwięku pukania gospodarz mógł rozpoznać płeć gościa przed otworzeniem drzwi, dzięki czemu odpowiednia osoba mogła otworzyć drzwi.
Dlaczego symbol pojawia się w Portugalii?
Kołatki w kształcie dłoni są popularne w krajach, które przez wieki znajdowały się pod okupacją Maurów, takie jak Portugalia albo Hiszpania. Podobnie obecność Judaizmu na Półwyspie Iberyjskim jest bardzo znacząca. Na przykład, w Belmonte2nadal istnieje wspólnota Żydowska, która przetrwała wszystkie zawirowania historii i może być uważana za prawdziwie portugalską.
Jedno z moich zdjęć znalazło się na publikacji historyka Francisco Javier Martínez z Uniwersytetu Évora w Portugalii. Książka „Entangled peripheries. New contributions to the history of Portugal and Morocco.„3 jest dedykowana polskiej orientalistce prof. Ewie-Marii von Kemnitz. Ten niezwykły zbieg okoliczności, sprawia, że jestem jeszcze bardziej zaszczycona z mojego małego udziału w tej publikacji.
Przypisy:
1pt. mãos – dłoń 2Niewielkie miasto w Portugalii, 75km od Castelo Branco 3pl. “Uwikłane peryferie. Nowe osiągnięcia w historii Portugalii i Maroka.”
